Według obiegowego sposobu myślenia, prorok to człowiek, który przepowiada przyszłość. Biblijna koncepcja proroka jest zupełnie inna: prorok to człowiek, który z perspektywy religijnej ukazuje i ocenia przeszłość oraz teraźniejszość, by na tej podstawie skutecznie kształtować przyszłość. A więc nie przepowiadać, lecz kształtować! Na tym polega jego faktyczny wpływ na rzeczywistość i stąd wynika ustawiczna potrzeba proroków.
Ezechiel właściwie widzi swoją rolę i powinności. Wyznaczony na „stróża domu Izraela”, obwieszcza udzielanie napomnień oraz w imieniu Boga przestrzeganie ludu Jego wybrania oraz sprowadzanie go na drogę wierności przymierzu z Bogiem i utwierdzanie go na niej. Oznacza to obowiązek napominania występnych, bo inaczej prorok zaciągnie odpowiedzialność przed Bogiem za ich pozostawanie na złych drogach. Dopiero wtedy, gdy pouczy występnego, odpowiedzialność za złe postępowanie spada na każdego, kto odrzuca słowo proroka. Jego misja wymaga więc dobrego rozeznania i odwagi. Właśnie na tym polega również profetyczna funkcja Kościoła, a w nim najważniejsze zadania nauczycieli wiary i moralności. Sprzeniewierzają się jej ci spośród nich, którzy grzeszą ignorancją i lękiem.
Pomóż w rozwoju naszego portalu
Napominanie innych powinno się opierać na fundamencie wzajemnej miłości. Wszystkie przykazania Dekalogu, do których przestrzegania nawoływali biblijni prorocy, a w naszych czasach nawołują nauczyciele wiary i moralności, streszczają się – przypomina św. Paweł – w przykazaniu miłości, które jest najważniejszym i pierwszym przykazaniem. Kto kieruje się zasadą miłości, będzie wiedział, jak przemówić do człowieka potrzebującego pomocy w sprowadzeniu go na Bożą drogę życia. W przeciwnym wypadku napominanie staje się zarzewiem kłótni, konfliktów i podziałów, skutkując nowymi odmianami zgorszenia i zła. Dlatego Apostoł z mocą podkreśla, że „miłość nie wyrządza zła bliźniemu”.
Jezus ukazuje swoim uczniom i wyznawcom konkretną pedagogię napominania. Najpierw napomnienie w cztery oczy, z nadzieją, że dyskretna perswazja otworzy oczy na to, co wymaga poprawy. Gdy to się nie powiedzie, napomnienie w obecności jednego lub dwóch świadków, wzmacniające powagę sytuacji. Gdy i to nie przyniesie rezultatu, wtedy napomnienie wobec wspólnoty Kościoła – być może niekoniecznie imienne, ale na tyle czytelne i mocne, że nie zostawia wątpliwości, o co chodzi. A gdy i to okaże się bezskuteczne, „niech ci będzie jak poganin i celnik”. Rozmaicie objaśniano te słowa, czasami banalizując ich znaczenie. Kościół apostolski rozumiał je, na co wskazują przykłady z Listów św. Pawła do Koryntian, jako uzasadnienie wykluczenia ze wspólnoty, przynajmniej na jakiś czas, żeby w ten sposób nakłonić występnego do opamiętania i nawrócenia, a tym samym ocalić go. Ważniejsze od powierzchownego spokoju i niczym niezmąconego samopoczucia jest bowiem odzyskanie go dla Boga.
